In kranten en tijdschriften worden stressklachten, overspanning en burn out regelmatig op één hoop gegooid. Onterecht, want er is wel degelijk een verschil en dat heeft te maken met de fase van de ontregeling. Het is een neerwaartse spiraal: van “gewoon” moe tot burn out. Dat zie je in het schema hierboven en leg ik je in dit blog graag uit.
Stress heeft vaak een negatieve klank, maar dat is niet altijd terecht. Positieve stress is nodig om goed te kunnen functioneren, bv. voor een belangrijke presentatie op het werk. De stress zorgt voor focus en alertheid. Na het leveren van de presentatie krijgt je lichaam de tijd om weer te herstellen, waardoor de stress uit je lichaam verdwijnt.
Een beetje stress is dus niet erg; dit kan helpen om beter te presteren. Neemt de stress echter niet af en is er onvoldoende tijd om te kunnen herstellen na een stressvolle periode of grote inspanning, dan spreken we van ongezonde stress. Er is dan een teveel aan spanning in het lichaam die steeds verder oploopt en deze opgebouwde spanning leidt op een zeker moment tot fysieke en mentale klachten (enkele voorbeelden zijn aanhoudende vermoeidheid, slaapproblemen, gejaagdheid, hoge ademhaling, geheugenproblemen, lusteloosheid, depressie, emotioneel/huilerig zijn of snel boos worden).
Het is daarom heel belangrijk om naar je lichaam te luisteren en deze signalen niet te negeren (symptomen burn out).
Negatieve/aanhoudende stress ontstaat vaak door een combinatie van meerdere factoren, zoals een hoge werkdruk, een stressvolle periode thuis of op het werk, een sterfgeval, ziekte van een dierbaar persoon, een scheiding, ontslag of een verhuizing.
FASES VAN ONTREGELING
Het ontwikkelen van stressklachten doorloopt een aantal fases. In de eerste drie fases kun je de vermoeidheid en stressklachten verminderen door voldoende rust te nemen en door je leefpatroon aan te passen. Als je je activiteiten vermindert en meer hersteltijd inbouwt in je dagelijkse leven, ga je je al snel beter voelen. Essentieel is dat je zorgt voor meer rust, ontspanning en vooral: voor meer slaap (Veel slapen is bij burn out noodzakelijk voor herstel).
Maar na het eerste kantelpunt is je stresssysteem veranderd. Door chronische stress en hersteltekort, is het stresssysteem ontregeld geraakt. Dat zit zo: ons autonome zenuwstelsel bestaat uit een actiemodus en een herstel/ontspanningsmodus, ofwel het gas- en rempedaal. Bij langdurige stress blijft het gaspedaal ingetrapt en rem je niet meer af, m.a.w. je lichaam blijft in de actiemodus, waardoor het stresssysteem niet meer terugschakelt naar de rustmodus; het blijft als het ware “aan” staan. Ontspanning blijft hierdoor uit, stresshormonen en achterstallig onderhoud nemen toe.
Je lichaam ervaart nu continu stress; het staat in de overlevingsmodus en ontspannen lukt niet meer. Een voorbeeld: je bent moe, maar verhoogde niveaus van stresshormonen houden je wakker. Slecht slapen zorgt ervoor dat je vermoeidheid toeneemt. Om toch dóór te kunnen gaan, blijft je stresssysteem teveel in de actiemodus staan, raakt verder ontregeld en blijft slapen een probleem. Het roofbouwproces houdt zichzelf gaande en je zit in een neerwaartse spiraal van chronische stress. In deze fase spreken we van overspannenheid, het voorstadium van een burn out. Deze overlevingsmodus kun je heel lang volhouden, tot het echt niet meer gaat..
Het tweede kantelpunt is hiermee bereikt, wat zoveel betekent dat ook alle reserve-energie is gebruikt en de reservebatterij dus letterlijk uitgeput is. Het stresssysteem is dermate ontregeld en uitgeput, dat je lichamelijk en geestelijk niet meer kan functioneren en je de meest simpele taken niet meer kunt uitvoeren. Hier spreken we van een burn out: je bent “op’’, het gaat écht niet meer. Je brein en je lichaam geven het op. Je hebt geen energie meer om de dag door te komen en bent zo uitgeput, dat je na het opstaan de rest van de dag niets meer kunt. Zelfs eten koken, een was draaien of een boekje lezen kun je niet meer opbrengen, omdat je hoofd ontzettend overloopt. Bij een burn out heb je lang, misschien wel jaren, roofbouw op jezelf gepleegd, met als gevolg dat je lichaam jou nu een halt toeroept (omdat je jezelf niet gestopt hebt). Hoe langer de periode van stress en overspannenheid heeft geduurd, hoe langer het duurt om hiervan te herstellen.
Het verschil tussen oververmoeidheid en overspannenheid is het eerste kantelpunt. Stress is met genoeg rust op te lossen, maar na het eerste kantelpunt ben je overspannen en schiet je lichaam in de overlevingsmodus. De overspannenheid is niet enkel met rust nog op te lossen. Het verschil tussen overspannenheid en een burn out is het tweede kantelpunt. Je lichaam kan de overlevingsmodus heel lang volhouden. Maar bij het tweede kantelpunt geeft je lichaam het op en lukt het eenvoudigweg niet meer om te functioneren. Er is dan sprake van een echte burn out.
Zoek professionele hulp
Als je een burn out hebt, heb je een deskundige nodig die begrijpt wat er speelt en hoe je in die situatie terecht bent gekomen. Het beste klankbord is een zgn. “ervaringsdeskundige”; iemand die zelf een burn out heeft gehad en zich 100% kan verbinden met de persoon en het hele (voor de omgeving vaak ongrijpbare) proces waar hij/zij doorheen gaat. Iemand die je oprecht begrijpt, met je meedenkt en je helpt verantwoorde beslissingen te nemen. Die je kan adviseren over wat te doen en te laten, omdat jij het zelf niet meer weet. In de beginfase van je herstel heb je deze ondersteuning nodig, omdat het je helpt je snel wat beter te voelen en, niet in de laatste plaats, omdat een burn out een behoorlijke wissel trekt op je gezinssituatie/relatie.
Tijdens mijn lezing* en individuele sessies, leg ik uit wat er precies in het lichaam gebeurt bij stress/burn out; wat is een burn out, wat zijn de valkuilen, hoe herken je het bij jezelf of bij iemand in je omgeving? Door dit bewustzijn omtrent stress, herken je de signalen en kun je tijdig ingrijpen. Je krijgt tips en tools aangereikt om anders met stress om te gaan, om beter te kunnen ontspannen/slapen en hoe je op de juiste manier herstelt van een burn out. Tot slot leg ik je uit welke voeding (= je brandstof!) heel belangrijk is bij het herstellen van een burn out/langdurige stress.
*Als ervaringsdeskundige, gebaseerd op mijn eigen ervaring met een zware burn out, geef ik interactieve lezingen over dit onderwerp. Hiermee wil ik zoveel mogelijk mensen inspireren hoe zij hun veerkracht en levensenergie kunnen hervinden of liever, hoe zij een burn out voor kunnen zijn.
Mijn lezing nodigt vanzelfsprekend uit om je lifestyle onder de loep te nemen en waar nodig, aan te passen.
✉ info@fionafoodandlifestyle.nl