Burn out is primair een lichamelijke aandoening. Vermoeidheid en vermoeidheidsklachten worden veroorzaakt door een reëel tekort aan lichamelijke energie in de vorm van lichaamsbrandstof.
Het stresssysteem springt bij als we ons continue met wilskracht over vermoeidheid en tegenzin heen zetten. Dit wordt de zgn. compenserende stressreactie genoemd. Het stresssysteem werkt dan namelijk als een noodsysteem; het zorgt voor extra energie wanneer de brandstof op is en we toch dóór moeten. Dan slaat het stresssysteem automatisch aan – je merkt dat niet – en produceert noodenergie, zodat we toch ‘aan die leeuw kunnen ontsnappen’.
Die noodenergie is niet direct schadelijk. Maar die noodenergie lenen we wel van ons lichaam en die lening kan alleen afbetaald worden door extra te herstellen. Dat betekent dat je extra moet slapen. Doe je dat steeds niet, dan ontwikkel je een zogenaamde slaap- of herstelschuld. Er ontstaat een neerwaartse spiraal van toenemende stressfysiologie om toch te kunnen blijven presteren.
Het wordt steeds moeilijker om die neerwaartse spiraal te doorbreken, omdat allerlei biologische systemen, zoals ons autonome zenuwstelsel, gaan disfunctioneren. Je slaapt bijvoorbeeld steeds slechter, omdat de ‘uitknop’ van de stressreactie het minder goed doet. Dan zit je rechtop in bed door de stresshormonen, terwijl je doodmoe bent. Daardoor moet je je noodsysteem weer vaker aanspreken, enzovoort. Je raakt steeds meer uitgeput en ontregeld.
Op een gegeven moment gaat het niet meer en dan is het echt óp. Dat is een heel specifiek fenomeen, kenmerkend voor burn out: lichamelijke en psychische instorting. Dan ben je tot niets meer in staat. Lichamelijk niet, emotioneel niet en cognitief niet. Het enige wat je dan nog kunt, wilt en moet doen, is slapen. Zoals iedereen die lichamelijk iets mankeert.
Álle activiteiten maken ons moe, ook al realiseer je je dat niet. Er zijn geen activiteiten die energie geven, hoewel dat wel zo gezegd wordt. Men bedoelt dan dat je ergens enthousiast of blij van wordt of dat iets voldoening geeft. Maar alleen als je niet actief bent, kan je lichaam in de ruststand komen en onderhoud plegen. Dan wordt in je cellen nieuwe energie, dus brandstof, geproduceerd, afval verwerkt, voorraden aangevuld en reparaties verricht. Dat alles gebeurt bijna alleen tijdens je slaap. Bij burn out zit je met enorm veel achterstallig onderhoud. Daarom is veel slapen zo noodzakelijk voor je herstel.
Bij gezonde mensen ontregelt veel slapen het slaapritme, maar mensen die ziek zijn, moeten juist extra slapen. In ziekenhuizen weet men dat ook. Zieke mensen moeten al hun energie in hun lichamelijke herstel steken. Helaas zijn de adviezen bij burn out vaak totaal omgekeerd.
Net als sporters die overtraind zijn, komen mensen met burn out zonder goede begeleiding er niet van af. Burn out staat nog steeds als een psychische aandoening te boek, hoewel in wetenschappelijke kring al lang vast staat dat dit niet zo is. De zogenaamde psychische klachten bij burn out hebben een lichamelijke basis. Het zijn de effecten van aantoonbare biologische veranderingen, o. a. in de hersenen.
Iemand met burn out heeft een hele kleine actieradius. Je doet iets …en je bent alweer moe. Als je dan toch doorgaat, wakker je die compenserende stressfysiologie weer aan. Die zorgt voor nieuwe noodenergie. En dat moet je nou juist zien te voorkomen. Als je over je grenzen gaat, maakt je lichaam weer gebruik van het noodsysteem, terwijl je al op je reserves draait. Dan blijft herstel uit.
Slapen is één van de belangrijkste voorwaarden om te herstellen, maar met alleen slapen of veel rusten op de bank kom je er niet. Hoe vermoeid je ook bent, om te herstellen heeft je lichaam ook beweging nodig, maar wél uiterst zorgvuldig gedoseerd. Er moet ook een drastische verlaging van stressprikkels plaatsvinden. En dan zijn er de biologische systemen in het lichaam nog, die gereset moeten worden. Dat alles vraagt veel tijd en een uiterst uitgekiende aanpak op lichamelijk, psychologisch en gedragsniveau.
De 3 belangrijkste tips over slapen bij burn out:
- Geef toe aan je extra slaapbehoefte
Sommige mensen kunnen in het begin bijna alleen maar slapen. Dat is het beste wat ze kunnen doen. Dat wordt vanzelf minder.
- Houd dagelijks een lange siësta
Liefst van 90 minuten of langer. Ga lekker liggen, probeer je te ontspannen en doe je ogen dicht. Als je niet kunt slapen: rusten is ook goed. In het begin is het vaak onwennig. Later ga je ervaren hoe moe je lichamelijk bent en zal je het steeds prettiger vinden.
- Stop vaak even met je activiteiten om bij te tanken
Dit is vooral in het begin van je herstel bij burn out belangrijk, omdat je energie minimaal is. Rust bijvoorbeeld ieder uur even uit. Stop in elk geval met activiteiten vóórdat je moe bent, omdat je moet voorkomen dat het noodsysteem in werking treedt.
Tijdens mijn lezingen en individuele sessies leg ik uit wat er precies in het lichaam gebeurt bij stress/burn out; er wordt bewustzijn gecreëerd omtrent stress. Je krijgt tips en tools aangereikt om anders met stress om te gaan en om beter te kunnen ontspannen, zodat je je na enkele sessies al vitaler voelt en meer rust ervaart.